Ormanı Yakan İnsan, Söndüren Yapay Zekâ

Orman yangınlarının şiddeti ve sıklığı son yıllarda önemli ölçüde arttı ve bu durum çevreye ve ekosisteme ciddi tehditler oluşturuyor. 6 senedir İzmir, Seferihisar’da yaşıyorum. Dünden beri burada tek gündemimiz yangın. 2020’de evimizin 200 metre yakınına kadar dayanan ve tahliye için hazır bekletildiğimiz bir tecrübeden sonra, dün de sürekli farklı noktalarda çıkan yangını takip edip, merak edenlerin telefon ve mesajlarına yanıt vererek günü geçirdim. Fonda dramatik müzikli paylaşımları görmemek için sosyal medyayı kontrollü şekilde kullanmaya çalıştım. “Seferihisar’da alevler geceyi aydınlattı.” başlıklı bir gönderiden sonra yerel güvendiğim kaynaklar dışında bir kaynak takip etmeyi de bıraktım.

Bugün bir yandan gündem başlıklarını tararken, devam eden yangın yüzünden, aklıma takıldı. “Yapay zekâ globalde bu yangınların önüne geçebilmek ya da daha hızlı kontrol altına almak için nasıl kullanılıyor?”. Globalde diyorum, çünkü büyük felaketler sonrası gündemin çok hızlı değiştiği ülkemizde, bir sonraki felakete kadar alınan tedbirler konusu hızlıca kapanıyor. Konuyu araştırırken yangınları daha hızlı tespit edebilen ve yayılma haritalarını çıkarabilen yapay zekâ modellerini keşfettim.

Google Araştırma ekibi, yapay zekâ kullanarak büyük orman yangınlarının sınırlarını tespit ediyor ve bu bilgileri Google Arama ve Haritalar aracılığıyla etkilenen topluluklara ve yangın yetkililerine sağlıyor. Uydu görüntülerini kullanarak analiz yapan bir makine öğrenimi, yangın bilgisiyle yakınlardaki kullanıcılara anlık bildirimler gönderiyor.

FireBench, 117 farklı rüzgâr hızı ve eğim kombinasyonunu kapsayan simülasyonlar içeren bir veri kümesi. Bu veri seti, yangın yayılma davranışlarını araştırmayı mümkün kılıyor ve yine bir makine öğrenmesi modeli geliştirmeyi destekliyor.

Mevcut aktif yangın söndürme için kullanılan uydu görüntülerinin düşük çözünürlüklü olması veya günde sadece birkaç kez güncellenmesinin yarattığı zorluklarla başa çıkabilmek için geliştirilen FireSat, bir uydu takımyıldızı. İlk prototip Mart 2025'te fırlatıldı ve faaliyete geçtiğinde, her 20 dakikada bir yüksek çözünürlüklü görüntüler sağlayacak. Yapay zekâ, bir yangının varlığını belirlemek için mevcut görüntüyü aynı noktanın önceki görüntüleriyle karşılaştıracak ve yerel hava durumunu da hesaba katarak yangın uyarısında bulunacak.

Kaynak

Brezilya’da kurulan ve Pantera adlı yapay zekâ destekli bir platform kullanan Umgrauemeio, Almanya’daki OroraTech firmasının termal zekâ projesi Wildfire Solution gibi projeler veri analizi sonrası sadece üç dakika içinde uyarı göndererek yangına ilk müdahaleden önce geçen zamanı kısaltmayı amaçlıyor. Pantera yazılımı yanan alanlarda %85 azalma ve operasyonel maliyetlerde %70 tasarruf sağlamış (çok büyük oranlar).

2021 yılında Ege ve Akdeniz bölgelerini etkileyen yangınlar sonrasında Koç Holding'in öncülük ettiği "FireAId" projesi orman yangını riskini yüzde 86 doğruluk oranıyla tespit edebildiği için yangın çıkmadan önce kaynaklarını çevre bölgelerden yüksek riskli alanlara yönlendirmesine olanak sağladığı için Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından da benimsenmiş. Ülkemizden de bir proje keşfettiğim için mutluyum.

Teknolojik inovasyonun insanları ve gezegeni önceliklendiren iş modellerinde de gelişiyor olması çok sevindirici. İnsan eliyle yok edilen doğanın kurtarıcısının yapay zekâ olabileceği gerçeği beni biraz olsun ümitlendirdi. Belki de yapay zekâ teknolojileri yangınla mücadelede devrim yaratabilir.